نقش‌های متفاوتی در حوزه طراحی محصول وجود دارد. در این مقاله به بررسی تفاوت مدیر محصول با طراح محصول و طراح رابط و تجربه کاربری پرداخته‌ایم. ثمره همکاری گروه‌های مختلف در یک کسب‌وکار، چیزی به جز تولید یک محصول باکیفیت و خوب نیست. اما قبل از شروع این همکاری، باید نقش‌های مهم و حساسی مانند مدیر محصول، طراح محصول و حتی طراح UI و UX بر اساس اصول استاندارد تعریف شوند. تشخیص تفاوت‌هایی که بین این نقش‌ها وجود دارد؛ تا حدود زیادی می‌تواند مسیر موفقیت محصول را هموار کند. در این مقاله وبلاگ باماتا قصد داریم به صورت کامل در مورد تفاوت مدیر محصول با طراح محصول یا طراح UI و UX و نقش‌هایی که هر کدام از این اعضا در تولید محصول دارند صحبت کنیم.
مدیر محصول کیست؟
مدیر محصول عضوی است که نیاز مشتری را شناسایی کرده و اهداف تجاری را بر اساس ویژگی‌های محصول تعیین می‌کند. مهم‌ترین وظیفه مدیر محصول تیم‌سازی و مدیریت سایر تیم‌هاست. تسلط به شیوه تدوین استراتژی تجاری، آشنایی با دانش طراحی و توانایی تعیین نیازهای مشتری به منظور توسعه محصول مرتبط از جمله مهارت‌هایی است که یک مدیر محصول باید داشته باشید. این افراد بر روی بهینه‌سازی یک محصول برای دستیابی به اهداف تجاری و نیازهای کاربر و به حداکثر کردن شانس بازگشت سرمایه متمرکز هستند. به بیان دیگر مدیر محصول باید قادر باشد تمام تیم‌هایی که در بخش طراحی، تولید محصول و حتی سایر بخش‌ها مانند فروش و مارکتینگ کار می‌کنند را مدیریت کند.
آشنایی با مسئولیت‌های مدیر محصول
وظایفی که بر عهده مدیر محصول است تا حدودی بستگی به اندازه سازمان دارد. به عنوان مثال در شرکت‌های بزرگ، برای هر تیم تخصصی یک مدیر محصول وجود دارد که در همان زمینه تخصصی، از دانش فنی بالایی برخوردار است. اما در شرکت‌های کوچک تک محصولی، تنها یک مدیر محصول وجود دارد که رابط بین تیم‌های مختلف فنی و غیر فنی است و آنها را مدیریت می‌کند. برای توضیح وظایف یک مدیر محصول لازم است ابتدا کمی با وظایف سایر نقش‌ها در سازمان آشنا شوید.
محققان، تحلیلگران و بازاریابان به جمع‌آوری اطلاعات کمک می‌کنند. این در حالی است که توسعه‌دهندگان و طراحان وظیفه اجرای پروژه از نظر فنی را بر عهده دارند. در نقطه مقابل طراحان، محصول را طراحی کرده و بعد از ساخت نمونه اولیه، برای یافتن مشکلات احتمالی، آن را آزمایش می‌کنند. در این بین این مدیران محصول هستند که در راستای دستیابی به چشم‌اندازها و اهداف، زمان خود را صرف هماهنگی بین این تیم‌ها خواهند کرد.
مهم‌ترین تفاوتی که بین وظایف این مدیران در شرکت‌های کوچک و بزرگ وجود دارد؛ زمان صرف شده بر روی دستیابی به اهداف است. در شرکت‌های کوچک، مدیر محصول زمان کمتری را صرف جلب رضایت تیم‌های مختلف می‌کند و بیشتر سعی می‌کند بر روی انجام کارهای عملی که هم راستا با چشم‌اندازها هستند متمرکز شود. با این وجود به طور کلی می‌توان گفت که مدیران محصول زمان خود را به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
- درک و بازنمایی نیازهای کاربران
- نظارت بر بازار و توسعه تحلیل‌های رقابتی
- تعریف چشم‌انداز برای محصول
- همسویی ذینفعان با چشم‌انداز محصول
- اولویت‌بندی ویژگی‌ها و قابلیت‌های محصول
- مدیریت تیم‌ها و توانمندسازی آنها برای تصمیم‌گیری مستقل
تفاوت مدیر محصول با مالک محصول
در حالی که یک مدیر محصول جهت حرکت محصول را از طریق تحقیق، تنظیم چشم انداز، همسویی و اولویت‌بندی تعیین می‌کند؛ صاحب محصول باید با تیم توسعه همکاری نزدیک‌تری داشته باشد تا به اهدافی که مدیر محصول در جهت تحقق آنها حرکت می‌کند جامه عمل بپوشاند. مدیریت محصول به طور استراتژیک بر روی توسعه محصول، شناسایی بازار و پشتیبانی و بهبود مستمر محصولات کار می‌کند. در واقع نقش او بر استراتژی‌های بلند مدت، چشم‌انداز محصول، روند بازار و شناسایی فرصت‌های جدید متمرکز است. بنابراین بازاریابی محصول، پشتیبانی از فروش محصولات، بودجه‌بندی، تدوین چشم‌اندازهای بلند مدت، پشتیبانی از مشتری و پشتیبانی از تیم ارائه‌دهنده راه‌حل‌ها، از جمله مهم‌ترین مسئولیت‌های این افراد هستند.
اما صاحب محصول را بیشتر به عنوان مسئول به حداکثر رساندن ارزش محصول به کمک کار تیم توسعه تعریف می‌کنند. این فرد در واقع صدای مشتری است و مسئول تهیه لیستی از ویژگی‌های جدید و رفع اشکالات محصول است. صاحبان محصول برای انجام این وظایف باید مشکلات و شکایات مشتریان را بشنوند و آنها را اولویت‌بندی کنند. این اولویت‌ها فرایند تولید محصول را تنظیم کرده و به تیم توسعه یادآور می‌شوند که بر اساس اهمیت باید بر روی کدام ویژگی تمرکز کنند.
صاحب محصول باید جلسات متعددی را با تیم‌های داخلی برگزار کند تا مطمئن شود که کل فرایند توسعه که در نقشه راه محصول تدوین شده توسط مدیر محصول وجود دارد؛ در حال تحقق است. این افراد به نوعی پیوند ارتباطی بین مشتری و تیم توسعه هستند و معمولا بازخوردهای سازنده در مورد نقشه راه محصول را به تیم توسعه و اجرا ارائه می‌دهند. این نقطه در واقع پیوند ارتباطی بین مالک محصول و مدیر محصول است.
مدیر محصول خواسته‌ها و نیازهای مشتریان را بررسی می‌کند؛ اما صاحب محصول باید مطمئن شود که روند توسعه محصول از نقشه راه محصول پیروی می‌کند. مدیر محصول تصمیم می‌گیرد که چه چیزی باید ساخته یا سازگار شود و صاحب محصول مطمئن می‌شود که تیم توسعه دقیقا همان کاری را انجام می‌دهد که مد نظر مدیر محصول است.
طراح محصول کیست؟
مسیر توسعه محصول با تحقیق درباره مشتریان و شناسایی نیازهای آنها آغاز می‌شود. طراحان محصول افرادی هستند که به دنبال یافتن نکات کلیدی در نیازهای مشتریان هستند که باید در طراحی محصول به آنها توجه شود. پاسخ به این سوالات که چه چیزی مشتریان بالقوه را ترغیب به خرید محصول می‌کند و چگونه باید مدیریت تعامل با پلتفرم طراحی شده را یاد بگیرند؟ وظیفه طراح محصول است.
این افراد معمولا به تنهایی کار می‌کنند و یا از نزدیک با متخصصان UX همکاری دارند. طراحی محصول یک نقش انعطاف پذیر و پویا است که با متخصصان UI و UX، برنامهنویسان و همچنین مدیران پروژه مشارکت دارد. این افراد بعد از تیم‌سازی، طرح‌های آزمایشی را تولید کرده و بر روی مراحل آزمون A/B نظارت می‌کنند. طراح محصول در مراحل اولیه راه‌اندازی کسب‌وکار، با توسعه‌دهندگان همکاری نزدیکی داشته و برای اطمینان از همافزایی مناسب بین نام تجاری و محصول تولید شده، با تیم بازاریابی نیز همکاری می‌کند.
این افراد در زمینه تجزیه و تحلیل داده‌های نیز تخصص دارند و می‌توانند بر مبنای نیاز و نظرات مشتریان، تصویری از یک محصول مفید را طراحی کنند. طراحان محصول با استفاده از روش‌های مختلف مانند روانشناسی کاربران، به درک بهتری از نیاز مشتریان دست پیدا می‌کنند. طراح محصول با وجود تمام محدودیت‌ها، باید قادر باشد محصولی را طراحی کند که بهترین تجربه کاربری را به وجود می‌آورد. این محصول باید تحقق همزمان اهداف مشتریان و اهداف سازمانی را تضمین کند.
بر همین اساس خلق راه‌حلی که طراح محصول ارائه می‌دهد شامل فرایندهای اصلی مانند نقشه راه، طراحی تعامل، آزمایش قابلیت استفاده، پرسونا، نمونه‌سازی اولیه و طراحی بصری نهایی است. طراحان محصولات همچنین باید به خوبی با اصول تولید محتوا مرتبط با محصولات دیجیتال آشنا باشند. هرگز از یک طراح محصول انتظار نمی‌رود که دانش کاملی در مورد کدنویسی داشته باشد؛ اما داشتن یک درک عمیق از فناوری‌ها و چارچوب‌های مورد استفاده توسط توسعه‌دهندگان ضروری است.
طراح UI کیست؟
از آنجا که طراحی UI زیرمجموعه‌ای از طراحی UX یا همان طراحی تجربه کاربری است؛ گاهی این دو به غلط به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند. این در حالی است که وظایف یک متخصص UI متفاوت از مسئولیت‌های یک فرد متخصص در زمینه UX است. در واقع متخصصان طراحی UI مسئول خلق، طراحی و سازماندهی عناصر تعاملی هستند و معمولا با طراحان UX که چشم‌انداز پروژه را ترسیم می‌کنند تعامل و همکاری نزدیکی دارند. طراحان UI و UX باید در آغاز فرآیند طراحی با همکاری یک طراح محصول، روی نیاز مشتریان کار کرده و سوالات مربوط به عملکرد، طراحی بصری و ظاهری محصول را بررسی کنند.
اینکه متخصص UI چقدر در مرحله اولیه فرآیند طراحی نقش دارد؛ بستگی به میزان سابقه کاری و زمینه فعالیت او دارد. متخصصان ارشد طراحی رابط کاربری در اغلب اوقات در مرحله خلق ایده، روی عناصر بصری کار می‌کنند. این در حالی است که متخصیص تازه کار رابط کاربری، احتمالا در مراحل اولیه نقش تاثیرگذاری روی طراحی ظاهر محصول ندارند. تمرکز این افراد بر روی استوری بورد (اولین نمونه تصویرسازی شده از پروژه)، نقشه سایت و فرآیند اجرای محصول است.
با ادامه روند طراحی، متخصصان طراحی UI وظیفه دارند که داده‌های به دست آمده از تحقیق بر روی کاربران و پرسوناها که معمولا جزء قلمرو وظابف طراحان UX است را بررسی کرده و با ایجاد عناصر تعاملی طراحی مانند دکمه‌ها، تب‌ها، منوها، ویجت‌ها، اسکرول بارها، اسلایدرها و باکس جستجو، روی رابط کاربری کار کنند. بسته به میزان سابقه، ممکن است وظیفه طراحی فونت‌ها، لایوت‌ها، رنگ‌ها، عناصر طراحی گرافیکی، تصاویر، انیمیشن‌ها و آیکون‌ها را نیز بر عهده داشته باشند.
به طور کلی افراد متخصص در این زمینه، به دانش کافی برای طراحی فرآیندها به شکل صحیح مجهز هستند و تجربه طراحی صفحات به گونه‌ای که قابل پیاده‌سازی باشند را دارند. تشخیص این موضوع که کدامیک از فیچرهای محصول قابل اجراست نیز به عهده متخصص UI است. این تجربه معمولا در طی جلساتی که با گروه‌های مختلف برگزار می‌شود و بررسی صفحات وب و اپلیکیشن‌های مختلف به دست می آید. طراحی آزمون‌های A/B یا همان A/B Testing و بررسی نقشه گرمای (Heat map) نیز بر عهده این متخصصین است.
طراح UX کیست؟
طراح تجربه کاربر (UX) از قابل استفاده بودن محصول توسط مشتریان اطمینان حاصل می‌کند. حضور این متخصصین از ابتدای فرایند طراحی محصول الزامی است. چرا که تجربه این افراد است که به سایر تیم‌ها کمک می‌کند تا درک درستی از نیاز کاربران، تجربه آنها و نقاط درد آنها داشته باشند. متخصص UX روی نام تجاری، روش پیمایش، محتوا و عملکردهای محصول کار کرده تا اطمینان حاصل کنند که همه این عناصر ارتباط درستی با یکدیگر دارند و خروجی آنها تجربه خوبی برای مشتری ایجاد می‌کند.
مسئولیت طراحان UX به غیر از بررسی تجربه کاربر از محصول، بررسی چرخه عمر محصول نیز می‌باشد. این افراد نقش کلیدی در کل چرخه عمر مشتری دارند. تصمیمات این طراحان، بیش از سایرین بر روی جذب کاربر و تمایل آنها به پرداخت هزینه و استفاده از محصول تاثیر می‌گذارد. به‌روزرسانی‌ها و تغییراتی که یک طراح UX روی محصول ایجاد می‌کند می‌تواند بر میزان حفظ مشتری و ارزش عمر مشتری (CLTV) تأثیر مثبت بگذارد.
منابع:
- What is UX design? Skills, tools, and advice
- What Is a UI Designer
- Product Manager vs. Product Owner
- Product Manager: The role and best practices for beginners
- Product Owner Vs Product Manager: Who Runs The Show
- What is a Product Manager? Roles and Responsibilities
- Product Manager vs Product Designer
